KAFKAS CEPHESİ
KANAL CEPHESİ
ÇANAKKALE CEPHESİ
IRAK-BASRA CEPHESİ
SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ
HİCAZ-YEMEN CEPHESİ
MÜTTEFİKLERE YARDIM GÖNDERDİĞİMİZ CEPHELER
SAVAŞIN SONA ERMESİ
WILSON İLKELERİ (8 OCAK 1918)
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI
- Açılma Nedenleri:
- Pantürkizm ve Turancılık: Anadolu’daki Türklerle Orta Asya’daki Türkleri birleştirme hedefi.
- Almanya'nın Hedefleri: Bakü petrollerini ele geçirmek.
- Toprak Kazanma: Kars, Ardahan ve Batum’u Ruslardan geri almak.
- Sonuçları:
- Sarıkamış Harekâtı: Enver Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Sarıkamış Harekâtı’nı gerçekleştirdi. Ancak bölgedeki ağır hava koşulları, ulaşım güçlükleri, salgın hastalıklar ve teçhizat eksiklikleri nedeniyle harekât başarısız oldu. Birçok asker hayatını kaybetti.
- Ermenilerin İşbirliği: Bölgedeki bazı Ermeni nüfusunun Ruslarla işbirliği yapması, başarısızlığa katkı sağladı.
- Rus İşgali: Ruslar Erzurum, Erzincan, Gümüşhane, Trabzon, Rize, Muş, Van ve Bitlis’i işgal ettiler.
- Mustafa Kemal'in Katkısı: Çanakkale Cephesi'nden sonra, Mustafa Kemal Kafkas Cephesi’nde görev alarak Muş ve Bitlis’i Ruslardan kurtardı.
- Rus İhtilali ve Kapanış: 1917’de Rusya’da Bolşevik İhtilali çıktı ve Sovyet Rusya yönetimi, 3 Mart 1918’de Brest Litowsk Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekildi. Bu antlaşma ile Kars, Ardahan ve Batum Osmanlı’ya geri verildi.
KANAL CEPHESİ
- Açılma Nedenleri:
- Almanya'nın İsteği: İngiltere’nin sömürgeleriyle bağlantısını kesmek ve Süveyş Kanalı’nı ele geçirerek Mısır’ı İngiltere’den geri almak.
- Sonuçları:
- Arap Ayaklanması: İngiltere’nin kışkırtmasıyla Arapların Osmanlı’ya karşı ayaklanması ve malzeme sıkıntısı nedeniyle cephede başarı sağlanamadı.
- İngiliz İlerlemesi: İngilizler, Sina Yarımadası’nı ele geçirerek Suriye sınırına kadar dayandılar.
ÇANAKKALE CEPHESİ
- Açılma Nedenleri:
- İstanbul ve Boğazları ele geçirerek Osmanlı’yı saf dışı bırakmak.
- Rusya’ya Yardım: Rusya’ya Boğazlar üzerinden yardım göndermek.
- Balkan Devletleri’ni Tarafa Çekmek: Savaşın kısa sürede sonuçlanması.
- Boğazlar Üzerinden Askeri Bağları Kesmek: Osmanlı Devleti’nin Asya ve Avrupa arasındaki askeri bağını kesmek.
- Savaşın Gelişimi:
- İtilaf Devletleri, Şubat 1915’te Boğazlardan geçmeye çalıştı, ancak Türk topçusunun direnişi ve Nusrat mayın gemisinin döşediği mayınlarla büyük kayıplar verdiler ve geri çekildiler (18 Mart 1915). Cevat Paşa 18 Mart Kahramanı olarak anılmaktadır. Ayrıca, Seyit Onbaşı da savaşın kahramanlarından biridir.
- Geliboğlu Yarımadası’na Çıkarma: Boğazı geçemeyen İtilaf Devletleri, Gelibolu Yarımadası’na asker çıkarmak için harekete geçti. Burada Mustafa Kemal’in 19. Tümen Komutanı olarak İtilaf ordusunu durdurması, onun ileri görüşlülüğünü göstermektedir.
- Sonuçları:
- Bulgaristan'ın Katılımı: Bulgaristan, İttifak Devletleri'nin yanında savaşa girdi ve Almanya ile kara bağlantısı sağlandı.
- Rusya’ya Yardım Götürülemedi: Rusya, Çarlık rejiminin yıkılması sonucu savaştan çekildi.
- Osmanlı'nın Başarısı: Osmanlı’nın başarılı olduğu tek cephedir.
- Mustafa Kemal’in Ünü: Mustafa Kemal, bu cephede Türk ve dünya kamuoyu tarafından tanındı. Ayrıca, "Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum." sözünü burada söyledi. Bu söz, onun vatanseverliğini ve kararlılığını simgeler.
IRAK-BASRA CEPHESİ
- Açılma Nedenleri:
- İngiltere’nin Hedefleri: İngilizler, sömürge yollarını güvence altına almak ve Irak petrollerini ele geçirmek amacıyla bu cepheyi açtılar.
- Rusya’ya Yardım: Çanakkale Cephesi’nde gerçekleştiremedikleri Rusya’ya yardım fikrini bu cephe üzerinden gerçekleştirmek istediler.
- Sonuçları:
- Kut’ül-Amare Zaferi: Türk kuvvetleri, Halil Paşa komutasında Kut’ül-Amare’de İngilizlere karşı zafer kazandı ve çok sayıda İngiliz esir aldı.
- İngiliz İlerlemesi: Ancak İngilizler, yeni birlik ve malzeme desteğiyle Bağdat’ı ele geçirerek bu cephede de zafer kazandılar.
SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ
- Osmanlı’nın Kanal Cephesi'ndeki Başarısızlıkları: Kanal Cephesi’nde başarısız olunduğunda, İngiltere Araplarla işbirliği yaparak Osmanlı ordusunu yenilgiye uğratmış ve Osmanlı, Sina Yarımadası, Filistin ve Suriye’yi kaybederek Halep’e kadar geri çekilmiştir.
- Mustafa Kemal’in Katkısı: Suriye Cephesi’nde Yıldırım Orduları Grubu’na bağlı olarak 7. Ordu Komutanlığına atanan Mustafa Kemal, Osmanlı kuvvetlerini toparlayarak İngilizlere karşı bir savunma hattı oluşturdu. Yapılan başarılı savunma sonucu, İngilizler Halep’in kuzeyine kadar durdurulmuştur. Böylece Anadolu'nun işgali engellenmiştir.
HİCAZ-YEMEN CEPHESİ
- Açılma Nedenleri:
- İngiliz İşgali: Müslümanlar için kutsal kabul edilen Mekke ve Medine’yi İngilizlerin işgal etmesini engellemek amacıyla Osmanlı, bu cepheyi açmıştır.
- Çöl Kaplanı Fahrettin Paşa’nın Görevi: Fahrettin Paşa komutasındaki Osmanlı birlikleri, İngilizler ve onların kışkırttığı Araplarla mücadele etmiştir.
- Sonuçları:
- Medine Müdafaası: Fahrettin Paşa, Medine'yi başarılı bir şekilde savunmuştur. Ancak, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Osmanlı askerleri bölgeden çekilmek zorunda kalmıştır.
- Arapların İşbirliği: Arapların, İngilizlerle işbirliği yapması, İslamcılık fikrinin önem kaybetmesine yol açmıştır.
MÜTTEFİKLERE YARDIM GÖNDERDİĞİMİZ CEPHELER
- Romanya: Osmanlı, Romanya’ya yardım göndermiştir.
- Galiçya: Bu cepheye de destek gönderilmiştir.
- Makedonya: Osmanlı, Makedonya'da da yardım faaliyetlerinde bulunmuştur.
SAVAŞIN SONA ERMESİ
- Bolşevik İhtilali ve Rusya’nın Çekilmesi: Bolşevik İhtilali’nin sonucunda Rusya, savaştan çekilmiştir. Bu gelişme, İttifak Devletleri’ni güçlendirmiştir.
- ABD’nin Katılımı: Amerika Birleşik Devletleri’nin İtilaf Devletleri tarafında savaşa katılması, güç dengesini İtilaf Devletleri lehine çevirmiştir. Bu değişim, savaşın sonunda İttifak Devletleri’nin yenilgisine yol açmıştır.
WILSON İLKELERİ (8 OCAK 1918)
- ABD Başkanı Wilson, I. Dünya Savaşı’nın sonunda kalıcı bir barışın sağlanabilmesi amacıyla 14 maddeden oluşan Wilson İlkeleri'ni açıklamıştır. Bu ilkeler, savaşın sona ermesi ve barışın sağlanabilmesi için temel öneriler sunmuştur:
- Açık Barış Antlaşmaları: Barış antlaşmaları gizli olmayacak, şeffaf bir şekilde yapılacaktır.
- Denizlerin Kullanımı: Denizler, tüm ülkelerin kullanımına açık olacak, ekonomik engeller kaldırılacak ve ticaret serbestliği sağlanacaktır.
- Silahlanmanın Azaltılması: Ülkelerin silahlanması en alt seviyeye indirilecektir.
- Yenilen Devletlerden Tazminat Alınmayacak: Yenilen devletlerden toprak ya da savaş tazminatı alınmayacaktır.
- Milletler Cemiyeti: Uluslararası barışı sağlamak amacıyla Milletler Cemiyeti kurulacaktır.
- Türklerin Hakları: Osmanlı Devleti’nde Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerde Türk egemenliği sağlanacak, diğer unsurlara ise özerklik verilecektir (12. Madde).
- Wilson İlkelerinin Etkisi: Wilson İlkeleri, savaştan sonra yenilen devletlere umut ışığı olmuştur. Ancak, İtilaf Devletleri, ABD’nin savaşa katılması aşamasında bu ilkelere uymayı vaat etmiş olsalar da savaş sonrası izledikleri politikalar, bu ilkelere uygun olmamıştır.
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI
- Zafer ve Yenilgi:
- Savaşı İtilaf Devletleri kazanmış, İttifak Devletleri kaybetmiştir. Yenilen devletlerle ağır şartlara sahip antlaşmalar imzalanmıştır.
- Fiziksel ve Ekonomik Yıkım:
- Savaşta şehirler yakılıp yıkılmış, milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir.
- Ekonomik kayıplar büyük boyutlara ulaşmış, dünya ekonomisi büyük bir darbe almıştır.
- Yeni Devletler ve Sınır Değişiklikleri:
- Avrupa’daki sınırlar yeniden çizilmiş, eski imparatorluklar yıkılmış ve yeni devletler ortaya çıkmıştır: Estonya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Polonya, Yugoslavya, Türkiye gibi ülkeler kurulmuştur.
- Yeni Rejimler:
- Komünizm, Faşizm ve Nazizm gibi yeni rejimler ortaya çıkmıştır.
- Yeni Teknolojilerin Kullanımı:
- Tanklar, kimyasal silahlar ve denizaltılar ilk kez savaşta kullanılmıştır.
- Sivil Kayıpların Artışı:
- Cephe gerisinde sivil kayıplar fazla olmuştur, bu da sivil savunma teşkilatlarının kurulmasına neden olmuştur.
- Sömürgecilikten Manda ve Himaye Sistemine Geçiş:
- Sömürgecilik, yerini manda ve himaye sistemine bırakmıştır.
- Milletler Cemiyeti:
- Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kurulmuş, uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması amacıyla faaliyet göstermeye başlamıştır.
- Yeni Sorunlar ve İkinci Dünya Savaşı:
- I. Dünya Savaşı’ndan sonra imzalanan antlaşmaların ağır şartları ve milliyet prensibine göre sınırların çizilmemesi, yeni sorunlara yol açmış ve II. Dünya Savaşı’nın temel nedenlerini oluşturmuştur.
- Orta Doğu ve Arap Yarımadası'ndaki Değişiklikler:
- Osmanlı egemenliği sona ermiş ve bu bölgelerde İngiliz ve Fransız manda yönetimleri kurulmuştur. Yeni devletler kurulmuş: Irak, Suriye, Ürdün, Suudi Arabistan gibi ülkeler ortaya çıkmıştır.