E
Engin Demirci
Guest
6.3.3 Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması 6.3.4
Anadolu, tarih boyunca çeşitli Türk topluluklarının (Avrupa Hunları, Sabarlar, Hazarlar, Peçenekler, Oğuzlar vb.) akınlarına uğramış stratejik bir bölgedir. Türklerin Anadolu’yu kalıcı bir yurt edinme süreci, Büyük Selçuklu Devleti döneminde başlamıştır.
Anadolu’nun Kapılarının Türklere Açılması
| Yıl | Savaş | Sonuç ve Önemi |
| 1015 – 1021 | Çağrı Bey’in Keşif Akınları | Anadolu’nun fethedilebilir olduğu anlaşıldı. İlk akınlar keşif amaçlıydı. |
| 1048 | Pasinler Savaşı | Büyük Selçuklular ile Bizans arasındaki ilk büyük meydan savaşıdır. Selçuklu zaferiyle sonuçlandı ve Anadolu’yu yurt edinme mücadelesi başladı. |
| 1064 | Ani’nin Fethi | Sultan Alp Arslan, “Anadolu’nun Doğu Kilidi” olarak adlandırılan Ani’yi fethetti. Bu, Anadolu içlerine yapılacak harekât için önemli bir askerî üs oldu ve bölgedeki İslamlaşmanın temelini attı. |
| 1071 | Malazgirt Savaşı | Sultan Alp Arslan komutasındaki Selçuklu ordusu, Bizans İmparatoru Romanos Diogenes’i yendi. Bu zafer, Anadolu’nun kapılarını Türklere açtı. “Devlet ve vatan kuran zafer” olarak anılır. Türkmen beylerine Anadolu’nun fethi emri verildi ve Anadolu’da ilk Türk beylikleri kuruldu. |
Anadolu’daki İlk Türk Beylikleri (I. Beylikler Dönemi)
Malazgirt Zaferi’nden sonra kurulan bu beylikler, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında kritik roller üstlenmiştir:
- Vatan Savunması: Haçlılara ve Bizans’a karşı topraklarını koruyarak İslamiyet’in Anadolu’da kalıcılığını sağladılar.
- İmar ve İskân: Yeni şehirler, kasabalar ve köyler kurarak Anadolu’yu bayındır hale getirdiler (cami, medrese, kervansaray, köprüler yaptılar).
- Kültür Yayılımı: Doğudan gelen Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesine öncülük ettiler ve Türk-İslam medeniyetinin gelişimine katkı sağladılar.
| Beylik Adı | Kuruluş Yeri | Önemli Eser Örneği |
| Danişmentliler | Sivas ve çevresi | Yağıbasan Medreseleri (Anadolu’daki ilk medrese) |
| Saltuklular | Erzurum ve çevresi | Üç Kümbetler, Mama Hatun Külliyesi |
| Artuklular | Hasankeyf, Mardin, Harput | Malabadi Köprüsü (Dünyanın en büyük taş kemerli köprüsü) |
| Mengücekliler | Erzincan ve çevresi | Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde) |
| Çaka Beyliği | İzmir ve çevresi | İlk Türk denizciliğini başlattı (Kuruluş yılı 1081, Türk Deniz Kuvvetleri’nin kuruluş yılıdır). |
Türk Yurdunun Tapusu: Miryokefalon Savaşı
| Yıl | Savaş | Sonuç ve Önemi |
| 1176 | Miryokefalon Savaşı | Türkiye Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan ile Bizans İmparatoru Manuel Komnenos arasında yapıldı. Selçuklu zaferi, Malazgirt’ten sonraki ikinci büyük zaferdir. |
| Önemi | Bu savaş, Türklerin Anadolu’dan atılamayacağının kesin kanıtıdır. Bizans’ın Türkleri Anadolu’dan çıkarma ümitleri tamamen kırıldı. Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşti. “Devlet ve vatan koruyan zafer” olarak anılır. |
Haçlı Seferlerine Karşı Vatan Savunması
Haçlı Seferleri (1095-1291), Hristiyan dünyasının İslam topraklarını, özellikle Kudüs’ü ele geçirme ve Anadolu’daki Türk gücünü kırma amacıyla düzenlediği seferlerdir. Türkiye Selçuklu Devleti ve ilk beylikler bu seferler sırasında Anadolu’yu büyük bir başarıyla savundu.
| Sefer | Yıl | Önemli Gelişmeler |
| I. Haçlı Seferi | 1095 – 1099 | I. Kılıç Arslan’ın savunmasına rağmen Selçuklu başkenti İznik kaybedildi, başkent Konya‘ya taşındı. Haçlılar Kudüs, Urfa ve Antakya’yı ele geçirdi. |
| II. Haçlı Seferi | 1147 – 1148 | Urfa’nın Musul Atabeyi İmâdeddîn Zengî tarafından geri alınması üzerine düzenlendi. Sultan Mesud’un başarılı savunması sayesinde Haçlılar amacına ulaşamadı. Batılı tarihçiler bu dönemde Anadolu’ya “Türkiye” demeye başladı. |
| III. Haçlı Seferi | 1189 – 1192 | Eyyubî Sultanı Selâhaddin Eyyûbî’nin 1187’de Kudüs’ü fethetmesi üzerine düzenlendi. Haçlılar amacına ulaşamadı. |
Haçlı Seferlerinin Sonuçları (Türkler Açısından):
- Anadolu’daki ilk Türk beylikleri ve Türkiye Selçukluları, vatan savunmasında önemli rol oynadı.
- Selçukluların sınırları daralsa da, Anadolu’da Türk hâkimiyetini sürdürmeyi başardılar.
- Anadolu’nun “Türkiye” olarak anılmaya başlanması hızlandı.
Anadolu’nun İmar ve İskânı
Askerî zaferlerle güvenliği sağlanan Anadolu’da, kalıcı Türk-İslam medeniyetinin izleri imar faaliyetleriyle atılmıştır:
- Ulu Camiler: Hemen hemen her şehir ve kasabada birer Türk-İslam simgesi olarak “Ulu Camii” yaptırılmıştır. (Örnek: Konya/Kayseri Ulu Camii)
- Eğitim ve Kültür: Medreseler (Yağıbasan, Gök Medrese) bilim ve düşünce hayatının merkezi oldu.
- Sağlık: Darü’ş-şifa (hastaneler) yaptırıldı. (Örnek: Gevher Nesibe Darüşşifası ve Tıp Medresesi – Anadolu’daki ilk uygulamalı tıp medresesi).
- Ticaret ve Güvenlik: Ticaret yollarının güvenliği sağlandı, birer günlük mesafelerde kervansaraylar (Sultanhanı, Karatay Hanı) inşa edildi ve bir nevi sigorta sistemi uygulandı.
Türkler, Müslüman olmayan halka din ve inanç özgürlüğü tanıyarak Anadolu’daki hâkimiyetlerinin kalıcı olmasını sağladılar.
Türkiye Selçuklu Devleti’nin Zayıflaması
| Yıl | Savaş | Sonuç ve Önemi |
| 1243 | Kösedağ Savaşı | Türkiye Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddîn Keyhüsrev’in Moğollara yenilmesiyle Selçuklu Devleti Moğol hâkimiyeti altına girdi. |
| Sonuç | Türkiye Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girdi (1308’de sona erdi) ve Anadolu’da ikinci Türk beylikleri dönemi başladı. |
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasıİndir
Okumaya devam et...