E
Engin Demirci
Guest
İslamiyet’in Türklerin Yaşamındaki Etkisi
Talas Savaşı’nın tarihi anını betimleyen bir sanat eseri.
Talas Savaşı (751)
Taraflar: Çin – Abbasiler
Destek: Karluk Türkleri Abbasilerin yanında yer aldı.
Yer: Talas (bugünkü Kırgızistan yakınları)
Nedenleri
• Çin, İpek Yolu’nu ele geçirmek istiyordu.
• Abbasiler de bu yolu kontrol etmek istiyordu.
• Türkler, Çin baskısından rahatsızdı.
Sonuçları
• Müslümanlar savaşı kazandı.
• Türkler, Müslümanlarla yakınlaştı ve İslamiyet’i tanımaya başladı.
• İpek Yolu Müslümanların kontrolüne geçti.
• Çin’in Orta Asya’daki ilerleyişi durdu.
Önemi
• Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinde dönüm noktası oldu.
• Türk-İslam kültürünün temelleri atıldı.
Kağıt – Pusula – Matbaa İlişkisi
• Talas Savaşı sonrası Çinli ustalar kağıt yapımını Müslümanlara öğretti.
• Kağıt sayesinde bilim ve kültür hızla yayıldı.
• Pusula ve matbaa bilgisi de zamanla İpek Yolu üzerinden Batı’ya taşındı.
Türklerin Müslüman Olmasını Kolaylaştıran Nedenler
• Eski Türk inançları (Göktanrı) İslamiyet’e benziyordu.
• Talas Savaşı sonrası Müslümanlarla yakınlaşma arttı.
• İslamiyet’in adalet ve eşitlik anlayışı Türklere uydu.
• Müslüman tüccar ve dervişlerin olumlu etkisi vardı.
• Türk kültürü İslamiyet ile uyumluydu.
Türkler, inanç benzerliği ve Talas Savaşı sayesinde İslamiyet’i kolayca benimsedi.
Karahanlılar
• İlk hükümdarı: Bilge Kül Kadir Han
• İlk Türk-İslam devletidir.
• Satuk Buğra Han döneminde İslamiyet resmî din oldu.
• Türkçe resmî dil olarak korundu.
• İlk medreseleri yaptılar.
• Vakıf ve posta teşkilatını kurdular.
• Ticaret için ribat (kervansaray) yaptılar.
Karahanlılar, hem İslamiyet’i benimsedi hem de milli kimliklerini korudu.
Gazneliler
• Kurucusu: Alp Tigin
• Başkent: Gazne (Afganistan)
• Gazneli Mahmut, sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
• Hindistan’a 17 sefer düzenledi.
• Bilime önem verdi; Biruni için “sarayımın en değerli hazinesi” dedi.
• Gazneliler, Selçuklularla Dandanakan Savaşı’nı yaptı ve yenilerek zayıfladı.
Gaznelilerde Siyasi Yapı
Kut anlayışı ve ikili yönetim devam etti.
Tigin → Sultan unvanı kullanılmaya başlandı.
Hukuk
• Şer’i + örfi hukuk birlikte uygulanırdı.
• Kadılar mahkemelerde görev yapardı.
• Hükümdar, Divan-ı Mezalim adlı yüksek mahkemeye başkanlık ederdi.
Ordu
• Onlu sistem devam etti.
• Orduda Türk olmayan askerler de vardı (zayıflamaya neden oldu).
• Gulam sistemi kullanıldı:
→ Esir erkek çocuklar asker olarak yetiştirildi.
Biruni (973–1048)
• Harezm’de doğdu.
• Astronomi, matematik, tıp, tarih gibi alanlarda çalıştı.
• Batı’da “Aliboron” adıyla tanınır.
• Gazneli Mahmut’un Hindistan seferlerine katıldı.
Türk-İslam Edebiyatının İlk Eserleri (Karahanlılar)
Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacib
• Devlet yönetimi ve adaletle ilgili bir siyasetname.
Divanü Lügati’t-Türk – Kaşgarlı Mahmut
• İlk Türkçe sözlük → Türkçeyi Araplara tanıtmak için yazıldı.
Atabetü’l Hakayık – Edip Ahmet Yükneki
• Ahlaki ve dini öğütler içerir.
Divan-ı Hikmet – Hoca Ahmet Yesevi
• Halkı İslam’a ısındıran şiirler (hikmetler).
Anadolu’nun Yerleşim Yeri Olarak Seçilme Nedenleri
• Verimli topraklar
• Uygun iklim
• Ticaret yolları üzerinde olması
• Savunmaya elverişli coğrafya
Büyük Selçuklu Devleti
Kuruluş
• Oğuzların Kınık boyuna mensuptur.
• Selçuk Bey ile güçlendiler.
• Dandanakan Savaşı (1040) → Selçuklular devletleşti.
Yayılma
• Çağrı Bey Anadolu’ya keşif akınları yaptı → Anadolu Türk yurdu oldu.
• Tuğrul Bey hutbe okutarak bağımsızlığını ilan etti.
Alparslan Dönemi
• Ani Kalesi fethedildi.
• Halife ona “Ebu’l Feth” unvanı verdi.
• Bizans ile mücadele arttı.
Nizamiye Medreseleri
• Sistemli eğitim veren ilk büyük okul ağıdır.
• Din ve fen bilimleri birlikte okutuldu.
Pasinler Savaşı (1048)
• Tarih: 1048
• Bizans – Selçuklular
• Selçuklular kazandı → Anadolu’ya akınlar arttı.
Malazgirt Savaşı (1071)
Taraflar: Selçuklu – Bizans
Sonuçları
• Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.
• İlk Türk beylikleri kuruldu.
• Türk-İslam tarihi Anadolu’da başladı.
• Bizans’ın yardım istemesiyle Haçlı Seferleri başladı.
Malazgirt, Anadolu’nun Türk yurdu olmasını sağlayan büyük bir dönüm noktasıdır.
GENEL ÖĞRENCİ ÖZETİ
• Talas Savaşı ile Türkler İslamiyet’i tanıdı.
• Karahanlılar ve Gazneliler Türk-İslam kültürünün temelini attı.
• Selçuklular, Malazgirt Zaferi ile Anadolu’yu Türklere açtı.
• Bilim, sanat, hukuk ve eğitim alanında büyük gelişmeler yaşandı.
• Kutadgu Bilig, Divanü Lügati’t-Türk gibi eserler Türk-İslam edebiyatını başlattı.
İslamiyet’in Türklerin Yaşamındaki Etkisi ders notuİndir
Ek bölüm
- Talas Savaşı (751) – İslamiyet’le Tanışma
- Dandanakan Savaşı (1040) – Devletleşme
- Pasinler Savaşı (1048) – Anadolu’ya İlk Adım
- Malazgirt Savaşı (1071) – Anadolu’nun Kapıları Açılıyor
- Kutadgu Bilig – Mutluluk Veren Bilgi
- Divanü Lügati’t-Türk – Türkçe’nin Sözlüğü
- Atabetü’l Hakayık – Ahlak ve Öğütler
- Divan-ı Hikmet – Tasavvufun Şiirle Buluşması
751’de Talas’ta
Çin ve Abbasî karşı karşıya
Karluk Türkleri yanlarında
Zafer Müslümanlara ulaştı
Talas dönüm noktası
Türkler tanıdı İslam’ı
Adalet, eşitlik, kardeşlik
Birlik oldu yolumuz
Karahanlılar ilk devlet
Satuk Buğra Han lider
Türkçe dilimiz korundu
Medreseyle ilim büyüdü
Yusuf Has Hacib yazdı
Kutadgu Bilig’i sundu
Kaşgarlı Mahmut anlattı
Divanü Lügati Türk’ü
Gazne’de kuruldu devlet
Alp Tigin ilk adım attı
Mahmud Sultan unvanını aldı
Hindistan’a seferler yaptı
Biruni göklere baktı
Bilimle ışık saçtı
Tıp, matematik, astronomi
Gazne’den dünyaya aktı
Talas, Karahanlı, Gazneli
Türk-İslam yolunda birleşti
Bilim, kültür, adaletle
Tarihimize ışık saçtı
Okumaya devam et...